De pura cerna (63)

¡Eu máis cá ninguén!
Asistimos, en Madrid, a este segundo relevo xeracional: A filla de Herminia, Neviñas, Aída du Mont Cupeiro nos carteis, acaba de ter unha nena. Non se interrompeu, por agora, esta saga familiar: ¡con tres mulleres encabezando unha familia! No piso da Aída tiveran a conseguinte celebración familiar, pero fóranse, todos eles, aos seus fogares respectivos, á media noite. Despois diso, na soidade da súa alcoba, aquela nai novata quedouse en vela. No berce, a nena, xermolo dunha xenealoxía un tanto estraña, cosmopolita, pouco frecuente: Neviñas, filla natural e oculta dunha galega; seu pai, un gringo daqueles que controlaban tódolos vicios dunha Cuba norteamericanizada; o seu home, un francés descendente de rusos, ¡un comunista emparentado cos últimos tsares! ¡Todos lle seguían chamando así, en diminutivo, Neviñas, para diferenciala de súa nai, da Neves! Retratémola coa man esquerda apoiada na varanda do berce, e coa dereita na súa queixada, contemplativa, meditabunda..., ¡rodiniana! Non tiña sono, que a desvelaran tantas emocións, xuntas, acuguladas, así que rompeu a falar coa nena, ben convencida de que estaba gravándolle unha mensaxe telepática no seu cerebriño virxe e receptivo.

-¡Por fin soas, miña Katia! Todos te queren moito, que todos che sorrían, hoxe, ou máis ben onte, no teu bautizo, pero eu máis que ninguén, que por algo ansiaba este momento de intimidade para contarnos certos segredos de nai e filla, agora que saíches á luz, ao sol de España; ¡agora que nos coñecemos!

Nesoutra habitación, aí ao lado, durme a túa nurse, que é como lle gusta dicir a Herminia... Herminia é miña nai, ¿sabes?, a verdadeira, a que me pariu; ¡por tanto, túa avoíña! ¿Sabíalo? A nurse atenderate con mans expertas, que para iso é unha enfermeira, unha profesional. Acudirá a coidarte se tocamos o timbre, pero non te pariu, non lle custaches nada, así que o seu será un coidado de aluguer; ¡correcto, pero frío! Miña nena, custáchesme moito, moitísimo, empezando porque tiven que renunciar aos aplausos, aqueles aplausos da revista musical, que me facían ferve-lo sangue, aló en París, pero tamén eran comprados, ¡tamén! ¡Case todo nesta vida é comprado! Compradas aquelas ovacións que lle tributaban ao espectáculo do meu corpo cimbrante, coa miña danza suxestiva, ou máis ben, voluptuosa, que así lle chama o teu papaíño, Alexis! E tamén, ¡tamén!, coa miña voz doce, sibilante, un tanto afrancesada, que xa me toman por franchute, pero son galega, unha galega moi galega, que me educaron na mentalidade galaica máis esgrevia. E logo que, para máis exotismo, ¡teño un cuarteirón de gringa!

Pero eses afectos, ou eses efectos, teatrais, non che eran, non son, cariños naturais, meu ben: ¡ao sumo, propinas! Mira ti o que son as cousas: os homes ovacionábanme porque os fascinaba, porque os acendía; e as mulleres facíano para demostrarlles aos seus homes que non se fixesen ilusións comigo, que eu estaba arriba, moi arriba; ¡lonxe, lonxe deles!

En canto a Alexis..., teu papaíño, ¿sabes?, voou esta mesma tarde, desde Barajas a Orly, tal que unha andoriña emigrante, pero xa nos chamou desde París, daquela que che din o peito... ¿Lémbraste diso, meu ben? Tu si que viñeches de París, ¿sabíalo?, que isto de nacer en Madrid, no teu caso concreto, non é unha orixe senón unha consecuencia; a túa xeración, parisiense foi, naquel apartamento de Montmatre..., que é o quartier dos artistas...

Alexis parécese ao avó Merton; ¡un tanto, aínda ben! En vello, naturalmente; e se cadra, en mullereiro, pero ten outra categoría persoal. A mellor proba diso é que aínda suspira pola primeira muller; tanto, que sería capaz de perdoarlle, por cuarta vez, se volvese aos seus brazos; arrepentida, por suposto. En cambio, aquel gringo... Neniña, iso de gringo é un cualificativo un tanto áspero, que llelo aplican en Cuba aos norteamericanos... ¡Irás aprendendo cousiñas, moitas, que ti, unha cosmopolita da maneira, tes que saber de todo, do bo e do malo!

O tal Merton nin se molestou en saber se deixaba encinta á avoíña, á inocente avoíña, unha galega tan bondadosa que tivo a inocencia de converter, de pretender converter, nada menos que a un gánster...

Mira, nena, no rueiro do noso Nicasio, que tamén andei por alí, polo seu Suegos, pero de incógnito, sen que o soubese a miña familia..., un veciño del, un tal Sanxurxo, tivo a ousadía, no século XIX, de converter ao catolicismo nada menos que aos tonquineses, pero, claro, a consecuencia lóxica de todo iso, que predicarlles aos tiranos, falar en contra deles e das súas tiranías, é o que ten: ¡cortáronlle o garneato!

Estes galegos non che son o miñaxoias que parecen, pois, de postos a correr mundo, e a facer heroicidades...; ¡pero iso, todo iso, é largo de contar, largo e longo, que en galego, no seu idioma, sonche conceptos distantes, diferentes!

Volvendo ao caso do teu...; mira, imos chamarlle, avó, máis ben para que entendas. Se é certo que as almas se comunican, eu teño que imbuírche un odio eterno a tódolos Merton deste mundo..., ¡que haber, hainos, que cho digo eu, que tras miña sempre andaron, cantidade deles!

Miña Katia, ceo lindo, aquel avó, aquel americano, ao xerarme, desaprehensivamente, inconscientemente, xerou, de paso, o abatemento da túa avoíña. ¿Non lle notas que non sabe rirse abertamente, despreocupadamente, que sempre o fai cun pouso de tristura nos seus ollazos mouros, negriños que os ten pola súa cor, polo pigmento da súa pel, pero tamén, ¡tamén!, polas bágoas, ¡tantas que levan manado! Pero como os anxos bos sempre veñen detrás, de coche - vasoira, reparando as traumas que causan os diaños, eses gángsteres, voz que vén do inglés, membro dunha gang, dunha cuadrilla de desaprehensivos, de moinantes, aí tes cómo a Neves e mailo Nicasio se brindaron, e tiveron ocasión, comigo, de sublima-las súas virtudes, ¡constituíndose en verdadeiros pais! Pais, si, verdadeiros pais, que xa quixesen parecerse a eles moitos dos que xeran fillos, que comigo non foron meros adoptantes; ¡nada diso!

Aquel pork, aquel Merton, aquel Ádam Merton, á hora tremenda da morte, no seu testamento, lembrouse que lle dixeran que nacera..., aló non sei onde..., ¡unha filla súa! ¡Á hora do testamento, como se cun fideicomiso, encomendado a un amigote, seguramente un sicario seu, puidese restaurar canto abatera na súa vida mullereira, gángsteril! Pero aló, nese inferno, no seu..., que se non o hai, coido que llo farían á medida, grandote, tenebroso, recibiu unha boa pada de carbón, que lla mandou este Nicasio, dándolle aquela resposta tan axeitada a don César Arnáldez, negándose, incluso, a relembrar o nome daquel gringo.

Para que vexas, meu ben, que entre Deus e mailo diaño nunca conclúen as trafulcas, o espírito do mal meteuse no entendemento dese pobre diaño que se chama Arturo... Arturo Arnáldez, ¿sabes?, un pretendente que tiven eu, de mociña...! Aquel miñato, fillo dunha aguia, non foi capaz de gardar un segrego, un segredo no que ía a miña honra, a miña honra e mailo meu equilibrio psíquico. En definitiva, a paz da miña familia, dos meus e dos seus relatives, unha serie de colaterais, pois tamén resultaba implicado, afectado, o meu auténtico padrasto, este Rodrigo, este burgalés tan cumprido, ¡que nin aquel Álvar Fáñez!

Se cadra foime mellor así, anoxar ao médico aquel, ao Arturo, pois é preferible ter na cama un vello engurrado a casarse cun monicreque deses de laca no pelo. Díxome a avoíña, unha delas, que chegou a capitán, e agora xa será máis... Falta lle fará curtirse no deserto, a ver se así madura, e se solta da man de súa nai, aquela intrigante de tanta fachenda que pretendeu armar bulla para que a nora, a nora potencial, ¡eu!, non perdese aqueles dólares, aquela herdanza, aquela valuta putañeira e putrefacta, do Merton, do tal Mr. Ádam Merton. ¡Iso á parte e ademais de someterme, de humillarme, con aquela chantaxe..., propia dun lagarto arnal!

¡Oh, Deus, qué cousas tan ásperas che digo, miña baby! Pero as miñas non son intrigas senón lamentos, berros íntimos, que estaba desexando exteriorizalos; tan íntimos, que terán que morrer comigo pois non penso engadir unha gota de amargura á miña naiciña, ¡a ningunha das dúas! Teñen problemas de sobra sen amolarlles o seu merecido status, que din os ingleses. Así que terei que seguir xogando aos misterios, e dicirlle, á propia, a que me pariu, tan só, ¡madriña!, aínda que o corazón me berre, e se escachice berrando: ¡Nai, naiciña, miña naiciña secreta, naiciña querida!

Vouche referir o primeiro que fixen desde que tiven que suspender aquelas actuacións de París por causa deste embarazo. ¡Pero é un segredo, eh; outro; así que non llo digas a ninguén, nunca!

Daquela, ao verme, ao sentirme nai, entroume unha morriña filial atroz, e díxenlle ao Alexis, ¡tan comprensivo que é!, que me apetecía, que tiña o antollo de visita-lo meu berce, a illa de Cuba. E aló me fun, soa, para desandar camiños...

Empecei aquí, en España, nese Castroverde, que é un concello verdísimo, de Lugo; ¡cunha xente verde, no interior, no máis verde da verde Galicia! Alí, co meu flamante Tiburón negro, presenteime ao Alcalde, e díxenlle, cun acento francés algo forzado, adrede, que era a Secretaria dun Produtor francés, e que buscaba exteriores para facer unha película do maquisard, daqueles rebeldes do Monte Cubeiro...

¡Que risa, Katia; non vexas ti ás forzas vivas dese lugar recachando o cu de tanto que se agachaban..., para que lles honrásemos aquela bisbarra, tan verde en tantos aspectos, coa suposta película! Mira se serán parvos, que lles mostrei unha tarxeta destas que poñen Aída du Mont Cupeiro, e nin se decataron de que, traducida, quere dicir, simplemente, Aída, a do Monte Cubeiro. ¿Que che parece o parvos que son?

Din en preguntar nomes daquelas paraxes, e tirei fotos, por tódolos currunchos, castelo incluído. Eles paseáronme en triunfo polos máis recónditos lugares, que ata me levaron ao Miradoiro da súa serra do Pradairo, que din que é ese punto onde Satanás lle dixo a Cristo: Todo isto para ti, se me adoras... ¡Meniña unha cousa é contarcho, e outra vivilo; talmente inefable! Cando me levaron ao lugarciño de Vilar, alí preguntei se houbera emigrantes, emigrantes notables, naquelas casas, ¿e sabes qué me dixeron? ¡Pois que alí nacera unha tal dona Herminia, unha muller riquísima, que lle tocou a lotería aló en Cuba, e como non sabía qué facer con tanto diñeiro, comprou en Madrid unha rea de casas, a metade dos Catro Camiños!

¿Miña nena, non te ris diso, con iso; nin sequera un pouquiño? ¡Pois non é para menos! Os mitos, Katiña, os mitos, que existen porque a xente quere mitos, ¡tanto aquí coma en Hollywood! Aprendino de Rodrigo, que me dixo que en Galicia hai caciques desde a época dos castrexos, aqueles celtiñas, porque o pobo quere caciques; ¡pírrase por telos! Tanto, que se non os houbese de berce, terían que importalos doutros países… ¿Que che parece, qué complicado é este mundo, non si?

Despois diso, ou máis exactamente despois de pasar por Suegos, que é o rueiro de Nicasio, funme á Coruña, e alí embarquei, despois de vende-lo coche, de estraperlo, que se máis pido máis me dan! A Coruña é unha cidade bastante grande, belísima, ¡só que un tanto pretensiosa! Alí naceu María Casares, unha amiga nosa, de Alexis e miña, de París... Na Coruña merquei libros, gramáticas, dicionarios... Algo de todo, para coñecer Galicia; ¡algo de Galicia, que coñecer esa terra tan fermosa e tan complexa, afondar na psicoloxía dos seus habitantes, levaría toda unha vida!

Tentei tomarlles o pulso aos galegos, para comparalos cos meus galeguiños, cos da túa parentela. Incluso busquei aquel Palace Hotel, o da lúa de mel de miña nai, pero só atopei un Banco, o Central..., ¡onde por certo merquei dólares para ir a Cuba! Como ves, camiños desandados...

¿Chatiña, a todo isto, despois de tanta parola, non me preguntas de Cuba, nada? Cuba é un paraíso, un paraíso cheo de serpes, pero das outras, que ofidios, o que se di ofidios, practicamente non hai, non quedan..., ¡que os converten en bolsos de señora! Alí demorei en tódolos puntos orixinais: a Mansión Merton, o Restaurante do Paseo do Prado, a Botica de Marianao, o cemiterio onde repousan as cinsas da nosa Queta, que é como lle chaman estas curmás á súa protectora...

¿E á que non sabes que fixen en Marianao? ¡Fun á igrexa, e pedín que me mostrasen o libro de bautizados do ano en que realmente nacín! Daquela, cun gran esforzo para non chorar, e mira que eu, diso, nadiña, apalpei a folla correspondente, acaricieina, para asegurarme, pois, aínda sabéndoo, ou intuíndoo, parecíame imposible que eu teña nado dúas veces, e que tivese dúas idades, dous bautizos, dous pais, dúas nais... ¡Como non lles ía saír un bicho raro, con esa crianza tan complexa!

Katiña, xa é tarde e síntome esgotada, trémula pero feliz. Quería cantarche algo en galego, para que vexas que os empezo a entender, pero..., ¡pódeme o sono, que che quedei bastante débil co esforzo de parirte, de parir catro quilos, que estes rusos sonche brutísimos, e cando fan un fillo, sáelles un oso! ¡Boas noites, mon amour!

Recostouse naquel mexedor con coxíns, no de vimbios, alí mesmo por xunto do berce, e quedouse transida do sono, ¡de sono e das emocións! Poucas horas despois espertouna a nurse:

-...

-Señora, dona Neves, é que baixou súa madriña... Está aí, esperando que esperte vostede.

-¿Onde, muller?

-Aí mesmo, no salón azul...

-¿Por qué non entra aquí, directamente? –Indicoulle; ou máis exactamente, reprendeuna.

-¡Non quixo! Dicíame que vostede debe durmir moito, e que ela espera aí fóra, no salón, pero coidei que quererá atendela.

-¡Iso non o volvas a facer; que entre directamente ao dormitorio, sempre! ¿A qué esperas?

-Para axudarlle a cambia-la nena, para que estea presentable; daquela...

...

-Neviñas, meu amor, oínte rifarlle á nurse, e non é xusto. Eu non teño présa, que xa lle dixen a Rodrigo que se apañen na farmacia sen min; ¡definitivamente, ou case, que xa vou merecendo unha xubilación, un descanso! Pero ante todo quero ficar aquí, contigo, a cotío..., ¡polo menos ata que vaias afacéndote ás novas tarefas! Ti, aquí, soa, non estás ben; quero que subas para arriba, que nos sobran habitacións.

-Non, madriña, que teño que aprender a ser nai, eu soa. Teño que sentir a responsabilidade do meu papel, coma se estivese nun escenario en fronte do público, que isto de criar fillos, polo que vexo, tamén é un arte. Tu si que deberas estar deitada; así, tan cedo... ¿Segues acatarrada?

-Estou algo mellor. É que estes días, coas emocións do parto e do bautizo desta Katiña, e despois, con tanta conversa contigo, e cos outros, de tantos temas entrañables, púxenme algo nerviosa, ou máis ben, moito, e deume a tiriteira...

Tamén agora, naquel intre, tremía; do catarro, pero máis ben da emoción.

-¡Comprendo, madriña; vaia se te comprendo!

-Neviñas, esta nena redime moitas cousas, ¡non o sabes ben!

Pero Aída, Aída-Neviñas, temendo unha confidencia de súa nai, quixo evitarlla, e virou de rumbo:

-Igual querías ser ti a madriña, pero xa che expliquei que non me parecía razoable separar a parella dos avós; papá rabiaba por ser o padriño... –Matizou Neviñas.

-¡Non, muller; eu non, que todo está ben así...! ¡Divinamente! O que sinto é que Alexis non se puidese quedar máis tempo en Madrid, aquí, contigo. Tratade de estar xuntos, sempre que vos sexa posible, que ese home xa non é novo, e despois botaralo de menos, cando che falte... ¡Canto me acordei do meu Rodrigo, daquela da guerra, separados, eu en Madrid, naquelas aventuras, que mas recordaches aquela noite...!

-¡Madriña, sempre estás dando consellos! Mesmo pareces unha avoíña daquelas dos contos de Calleja, aqueles que me regalabas de cativa; ¡inxenuos e curtos, pero, tan amenos!

-¡Ves como te lembras! Moita ilusión me facía comprarche aquelas historietas. ¡Foi, coma quen di, onte, e xa es a nai desta cousiña tan preciosa; e iso que te casaches tarde! ¿Décheslle o peito? ¡Tes que ser puntual niso, que a fortaleza cóllena nos primeiros días de vir ao mundo! Mira, ¿sabes qué che digo? Como xa estará aberto o comercio, vou saír para buscar unhas cousiñas, catro paxelos para completarlle a canastilla á Katia..., ¡que lle faltan algunhas prendas, e logo que, ao medrar, hai que irllas graduando, substituíndo! ¡Volvo nun santiamén!

Naquela ausencia da avoa, Neviñas bañou e mudou á nena; mentres o facía, foille relatando novas confidencias:

-Katiña, non patees, que me salpicas. Escoita, muller, que che vou dicir outro segredo; xa sabes, ¡dos nosos...! ¿Díxenche que teño dúas nais encantadoras? ¡Si que cho dixen, onte; ou máis exactamente, fai un ratiño! ¡Dúas, a cal mellor; así que tes..., tres avoas: dúas galegas e unha francesa! Mira, teño tantas cousas que contarche... Gustaríame escribir as miñas memorias, as secretas, pero non, que máis é isto de irche relatando, verbalmente, a nosa saga, esta saga familiar. ¿Queres que che cante algo...? É o costume, ¿sabes?, cando as nais bañan aos nenos! Por certo, que me estou lembrando duns versos de Curros, que veñen nun daqueles libros que merquei na Coruña... ¡Teño que compoñerlles unha musiquiña un tanto romántica! A ver que sae. Estate quieta, e escoita con atención:

Con fonda pena vos deixa
o meu corazón desolado,
máis así o quere o Destino
e non é ben contrarialo.
...
Cuba, que amei dolorido,
acólleme expatriado,
e nela n’ha de faltarme
unha cunquiña de caldo.
...
¿Entrañables, e moi evocadores, verdade? ¡Pois ti sé boíña, que tan pronto collas entendemento, lévote a Cuba, pero non de emigrante, eh, que aquilo era moi penoso, que cho digo eu! ¿Sabes cómo é a cousa? ¡Pois que os emigrantes que volveron ricos, ou tirando a ricos, din que Cuba é, ou era, o Paraíso Terreal do século XX! Pero hai outros que foron, e non volveron, fose pola vergoña do seu fracaso, ou porque nin para pagar o vapor tiñan. Deses di o vulgo que non volveron..., ¡por desleigados!

¿Valo entendendo? ¿Que non? Non te preocupes, mon amour, que me terás a min, moitos anos se Deus quer, de informadora…, ¡para as cousas entrañables, que desas, nos libros, atoparás pouco! As intimidades sonche difíciles de redactar: ¡cústalles saír do peito, do fondas que as temos!
…/…